Hemoroid anüs bölgesindeki damarların genişlemesi, bir anlamda varisleşmesidir. Kabızlık, ishal, tuvalette uzun oturma, ıkınma, ağır kaldırma, obesite, gebelik, uzun süre oturarak ya da ayakta kalarak çalışma sebepleriyle toplar damarlar genişler. Bu damarların etrafındaki destek dokusu da zayıfladığında genişlemiş damarlar eski haline dönemez hale gelir.
Bu mekanizmaya bakıldığında damarda artık geri dönülmez bir bozulma olmuştur. Doğal olarak da ilaç tedavisi ile dokuyu, damarın yapısını düzeltmek mümkün olmaz. Yani ilaç tedavisi hemoroidlerin geri dönüşümünü sağlayamaz.
Hangi Durumlarda İlaç Kullanılır?
* Hemoroidin başlangıç evresinde, bazı şikayetleri gidermek için kullanılır:
Hafif şikayetler varsa ilaç tedavisi verilebilir. Burada amaç hemoroidin gerilemesi değildir. Zaten tıbbi tedavi hemoroidi geriletmez. Amaç kanama ve kaşıntı gibi şikayetleri azaltmaktır.
O bölgedeki kapiller ve venöz kan dolaşımını düzenleyecek tabletler ve ödemi azaltmaya yarayacak fitiller kullanılabilir.
Bu dönemde ilaçlardan çok hemoroide yol açan ve ilerlemesine neden olacak sebeplerin ortadan kaldırılması önemlidir. Örneğin ishal varsa sebebi araştırılmalı ve tedavi edilmelidir. Kabızlık varsa mutlaka giderilmelidir. Beslenme ve dışkılama alışkanlığı gözden geçirilmelidir. Tuvalette uzun kalmamak ve ıkınmamak gerekir. Kilolu bir kişi ise kilo verilmelidir. Tüm bu tedbirler hemoroidin gerilemesinde ya da ilerlememesinde ilaçlardan daha fazla etkilidir.
* Akut hemoroidal ataklarda ilaç tedavisi önceliklidir:
Şiddetli kabızlık, ishal, ıkınma durumlarından sonra bazen hemoroid memeleri ileri derecede şişer, ödem olur, dışarıya çıktıysa içeriye giremez, yani sıkışır. Bu durumlarda şiddetli ağrı, kanama, kaşıntı, makatta ıslaklık, akıntı şikayetleri çok fazladır. Bu ataklar sırasında cerrahi ya da laser, lastik bantla boğma gibi cerrahi dışı ameliyatsız müdahaleler yapılmamalıdır. Burada ilaç tedavisi önceliklidir. İlaç tedavileriyle, oturma banyolarıyla ve dışkılama alışkanlığının düzenlenmesiyle ödem azaltılmaya çalışılır. Hastanın ağrısı ve diğer şikayetleri giderilir.
Bu ataklar sırasında önceden ilaç tedavisi yapılmadan ameliyat ya da müdahale yapılırsa komplikasyonlar yani ameliyata bağlı yan etkiler neredeyse davet edilmiş olur. Örneğin kanama beklenenden çok fazladır. Doku iyileşmesi çok gecikir. Ağrı daha fazla olur. Tüm bu yan etkilerin arasında biri çok daha önemlidir ve sonraki hayatını çok fazla ve olumsuz olarak etkileyecektir. O yan etki de makatta darlık oluşmasıdır. Bu dönemde ödemli doku hemoroid memesi zannedilerek fazla doku çıkarılır. Nedbe dokusu da fazla oluşur. Bu nedenle makatta darlık oluşma ihtimali çok fazladır.
İlaç olarak kan dolaşımını düzenleyen ilaçlar ağızdan tablet ya da kapsül olarak alınır. Akut atakta başlangıçta 1 hafta kadar hücum doz şeklinde yüksek doz kullanılır. Sonra azaltılarak idame doza geçilir.
Ödemi azaltan kortizon içerikli fitiller ve kremler kullanılır. Dışkılama sonrasında 15 dakika sıcak suya oturduktan sonra dışarıdaki hemoroid memeleri kremlerle yavaş yavaş içeriye itilmeye çalışılır. Bu kremler kortizon içerdiğinden uzun süre kullanılmamalıdır. Ayrıca konu-komşu önerisi ile de kullanmamak gerekir. Doktor muayene ettikten sonra onun önerisi ile kullanılabilir.
Dışkılama sırasında dışkının tahrişini engelleyen bariyerler teşkil eden krem ya da 
spreyler vardır. Dışkıdan önce kullanılması durumunda tahrişi azalttığından kanamayı da azaltır.
Son günlerde fissürde de kullanılabilen tamamen bitkisel, makatın etrafında kasları gevşeten madde, hemoroid ya da fissür üzerinde bariyer yapan (lanolin) ve ağrı kesici etki yapan maddelerin bir arada kullanıldığı ilaçlar üretilmiştir. Bu ilaçlarda kullanılan meyan kökü kortizon gibi etki yaparak ödemi azaltır fakat kortizonun yan etkileri görülmez. Yine bitkisel kaynaklı at kestanesi, sarı kantaron yağı gibi maddeler o bölgedeki kan dolaşımını düzenleyen, ağrı kesici etkileri olan bitkisel ve doğal ürünlerdir. Bu ürünlerin hepsini içeren doğal preperatlar (ilaçlar) bulunmaktadır.
* Tromboze hemoroidlerde pıhtının çıkarılmasına ek olarak ilaç kullanılması önerilir:
Hemoroid damarlarının içerisinde pıhtılaşma olduğunda akut tromboze hemoroid adını alır. Pıhtının etrafında ödem de olduğundan şişlik daha da fazla görülebilir. Oldukça ağrılıdır. Özellikle pıhtı büyükse vücudun bu pıhtıyı eritmesi günler alabilir. Tromboze hemoroidde ağrıyı rahatlatmak için küçük bir müdahale ile 1 cm.lik kesiden pıhtı çıkarılır. Bu müdahale hemoroid ameliyatı değildir ve asla hemoroid tedavisinin yerine geçmez. Trombozun yani pıhtının çıkarılma işlemidir.
Bu dönemde hemoroide yönetik ameliyatların yapılması sakıncalıdır. Ameliyata bağlı kanama, ağrı, sonradan oluşacak darlık şeklindeki komplikasyonların fazlaca ortaya çıkmasına sebep olacaktır.
Pıhtı çıkarıldıktan sonra yine akut hemoroidal atakda belirttiğimiz tedaviler verilir. Ödem ve pıhtı iyice geriledikten sonra hemoroide yönelik tedavi işlemleri yapılmalıdır.
Hangi ilaçlar kullanılabilir?
İlaçlar akut hemoroidal atakta ve tromboze hemoroidde ya da başka tıbbi hastalıklar nedeniyle ameliyat olamayan hastalarda şikayetleri gidermek için kullanılır. Komplikasyonsuz yani ağrımayan, kanamayan, şişmemiş hemoroidlerde tedavi amaçlı kullanılması işe yaramaz.
Kapiller dolaşımı düzenleyen ilaçlar: Flavinoid gurubu ya da okserutun türevi bazı ilaçlar bölgedeki kılcal damarlardaki dolaşımı düzenleyerek ödemi, şişmeyi düzeltir ve buna bağlı kaşıntı gibi şikayetlerin geçmesine yardımcı olur. Akut hemoroidal ataklarda, tromboze hemoroidlerde kullanılmalıdır. Komplikasyonsuz normal hemoroidlerde kullanılması işe yaramaz, hemoroidi geçirmez.
Dışkının geçişini kolaylaştıran, damar hasarını önleyen ilaçlar: Dışkılama öncesinde anal kanalın içine doğru sürüldüğünde ortamı kayganlaştırarak dışkının geçişini kolaylaştırır. Sert dışkının basur memelerine hasar vermesini de engellemiş olur. Çoğu bitkisel ilaçlardır. Vazelin, lanolin gibi anal kanalda bariyer yapan maddeler, at kestanesi, sarı kantaron yağı gibi ve meyan kökü ((kortizon gibi etki eder ama yan etkisi yoktur) gibi ödem giderici maddeler ve ağrı kesici maddeler içerirler.
Kortizonlu pomadlar: Ödemi, şişmeyi, ağrıyı, kaşıntıyı ve kanama gibi şikayetlerin giderilmesinde etkilidir. 10 günden fazla kullanılmamalıdır.
Ağrı kesiciler: Antienflamatur tipte ağrı kesiciler kullanılabilir. Ağrının rahatlatılması kişinin sosyal hayata dönmesi ve anksiyetenin giderilmesi için gereklidir. Mideye olan yan etkiler nedeniyle tok karına alınmalıdır.
Kabızlık ilaçları: Dışkının sert olmasını engeller. Ayrıca ıkınmadan dışkılamayı sağlaması açısından önemlidir. Akut hemoroidal ataklarda ya da yaşam şartlarının değişmesiyle gelişen kabızlıkta örneğin seyahatte gelişen kabızlıkta kullanılmalıdır. Hayatı boyunca bu ilaçları devamlı kullanmayı normal bulan ve kullanan hastalar vardır. Devamlı olarak kabızlık ilacı kullanılmamalıdır. Beslenme, dışkılama ve hareket alışkanlığını düzenlemek daha önemli ve önceliklidir.
Bitkisel kaynaklı ilaçlar: At kestanesi yağı genişlemiş toplardamarlarda kasılarak toparlanmasını sağlar. karanfil yağı içerisinde olan eoginol lokal anestezik etkilidir yani ağrı kesici etki yapar. Meyan kökü ekstresi kortizon gibi ödemi azaltır. Aynısefa yağı düz kaslarda gevşeme yapar, yani makat kaslarını gevşeterek rahatlatır. Bu maddeleri içeren kremler mevcuttur.
Merhabalar ben genel cerrahi uzmanı Op. Dr. Seher Şirin, Antalya’da bulunan kliniğimde hasta kabul ediyorum. Bana ulaşmak için 0242 312 22 22 arayabilir ya da aşağıda yer alan WhatsApp butonuna tıklayarak yazabilirsiniz.